
دکتر امید ملاک بهبهانی
دانشیار بازنشسته گروه فرهنگ و زبانهای باستانی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
دکتری فرهنگ و ربانهای باستانی
آثار منتشرشده:
1) مقالهها
1.1) تألیف
1369: «گرز گاوسر در ايران پيش از اسلام» ( ترجمه از زبان انگليسي، کتاب فرهنگ، شمارۀ هفتم (ويژه هزارۀ شاهنامه فردوسي)، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي، صص 381-402.
1374:« از کوره راه تاريخ تا باغهاي روشنايي» (نقد کتاب)، جهان کتاب ، س اول، ش 24، ص 7.
1376: « واژه عالمانۀ بوي، گواهي ديگر بر نفوذ باورهاي زردشتي در آيين ماني» ، ياد بهار ( يادنامۀ استاد مهرداد بهار)، صص 99-111.
1379: « ماني در شاهنامۀ فردوسي»، فرهنگ(ويژه ادبيات فارسي) ، س يازدهم، ش 25، صص 155-171(علمي- پژوهشي)
1379: « شاپورگان» ( معرفي کتاب)، جهان کتاب، س پنجم، ش 107 و108، ص26.
1380: « پيشواي ارتداد يا فرشته روشني» ( نقد کتاب)، جهان کتاب، س ششم، ش 133و 134، ص 24 و 25.
1381: « کشف متون ايراني در تورفان چين»، مجلۀ مطالعات ايراني، (دانشکده ادبيات و علوم انساني دانشگاه شهيد باهنر کرمان)،س اول،ش 2،صص71-81.
معرفي كتابِ
The Spirit of Wisdome [Mēnōg I Xrad], Essays in Memory of Ahmad Tafazzoli , ed. by Touraj Daryaee, Mahmoud Omidsalar, 2004 Costa Messa, CA, Mazda Pupblishers, 248pp.
چاپ شده به زبان فارسي1383 در: جهان کتاب ، س نهم، ش 7، ص 26.
1381: « تجلي عرفان مانوي در غزلي از حافظ»، يادنامۀ استاد پيتر آسموسن ، (کپنهاگ)، ص ص 53-60.
1382: « واژۀ سغدي اِوذِنه و رابطۀ آن با آيين و آيينه در فارسي»، نامۀ فرهنگستان(فصلنامۀ فرهنگستان زبان وادب ايران)،دورۀ ششم، ش1،صص184-192. (علمي – پژوهشي).
1382: « روح زنده کيست؟»، مجلۀ مطالعات ايراني ، (دانشکده ادبيات و علوم انساني دانشگاه شهيد باهنر کرمان) ، س دوم، ش 4، صص 43-52.
1384: « بررسي ساختار داستان جم، روايتي از اسطورهاي کهن »، مجموعه مقالات نخستين همايش انجمن زبان شناسي ايران، صص 240-253
1389: (گزارش علمي): «مأموريت تدريس زبان و ادبيات فارسي در مجارستان»، پژوهشگران (نشريۀ علمي خبري پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي)، تهران س هفدهم، ش 20 و 21، ص ص 140-143.
1389: (معرفي کتاب) : «گِلنبشتههاي باروي تخت جمشيد»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ يازدهم، شمارۀ دوم (42)، صص 176-180.
1389: « چهره و نقش زن در مانويت»، فصلنامهي زن در فرهنگ و هنر (نشريۀ پژوهش زنان دانشگاه تهران)،شمارۀ 2 (پي در پي 2)، صص 87-96. (علمي – پژوهشي).
1390: «تمثيلي مانوي در نکوهش مويه و زاري به سوگ درگذشتگان»،زبان و زبان شناسي (مجلۀ انجمن زبان و شناسي ايران)، صص 149-163. (مقالۀ علمي – پژوهشي).
1392: «بررسي تمثيلي مانوي بر اساس الگوي اسطورۀ آفرينش به زبان پارسي ميانه»، زبانشناخت، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي سال چهارم، شمارۀ اول، بهار و تابستان ، صص 28 -15. (مقالۀ علمي – پژوهشي).
1393: (مقالۀ علمی- مروری به زبان انگلیسی، چاپ شده در بولتن مرکز مطالعات عربی، اسلامی و خاورمیانۀ دانشگاه ملی استرالیا
2014 “An Introduction to Manichaeism”, CAIS Bulletin, ANU, Volume 21, Number 2, p. 12.
1393: « مقايسۀ حكايت عاشق شدن پادشاه بر کنيزك در مثنوي معنوي با تمثيلي مانوي»، ايران نامه، دورۀ 29، شمارۀ 2 (تورنتو، تابستان 2014) صص 136-152.
1395: «سهروردي و حكمت فُرس»، نامۀ فرهنگستان 59، دورۀ 15، ش 3، صص99-119. (علمي- پژوهشي).
: 1398“The Manichaean Living Self Reflected in Persian Mystical Poetry”, Iran Namag, Volume 4, Number 3-4 (Fall/Winter, Toronto 2019). (علمی- پژوهشی به زبان انگلیسی)
1398 ب: «زبان پهلوی بیاموزیم!» (نقد کتاب پهلوی آسان، تألیف کتایون مزداپور و همکاران)، فصلنامۀ نقد و بررسی کتاب تهران، ش پیاپی 61، ص91.
1398 ج: «شعر مادرم سیمین»، وزن دنیا، ماهنامۀ تخصصی شعر، ش 9، صص 134-136.
1.2) ترجمه
اسفند 1369و فروردين 1370: « زندگي ماني و سير گسترش مانويت». از انگليسي به فارسی، چيستا، س هشتم، ش76 و77، صص62-73.
1371: « تصويري ناديده از ماني». از آلماني به فارسی، فرهنگ (ويژۀ زبان شناسي) ، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي ، ش13، صص97 -102.
1375: «بازنگري جايگاه مهر در يزدان شناسي مانوي». از انگليسي به فارسی، فرهنگ (ويژۀ زبان شناسي) ، س نهم، ش 17، صص 201-220.
1384: « روح زنده، اغواگر ديوان». از آلمانی به فارسی. يشت فرزانگي ( جشننامۀ استاد محسن ابوالقاسمي) ، تهران : طهوري،صص 289-295.
1387: «”ئيل”، لقبي براي فرستادۀ سوم مانوي». از انگليسي به فارسی. جشننامۀ دکتر بدرالزمان قريب، تهران : طهوري، صص 217-224.
1389: «مادينه ديوِ پِسوس». از آلمانی به فارسی. تا به خورشيد به پرواز برم (يادنامهي دکتر حميد محامدي)، به اهتمام کتایون مزداپور و هایده معیری (حامدی)، کتاب روشن، تهران، صص 141-148.
2) کتابها
2،1) تألیف
1384: در شناخت آيين ماني، بندهش، تهران.
بررسی زبانشناختی سنگنبشتۀ سه زبانۀ شاپور یکم در کعبۀ زردشت (پذیرفته برای چاپ)، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
1394: كتاب درسي آنلاين براي آموزش زبان فارسي پيشرفته به غير فارسي زبانان، به پيشنهاد و با همكاري «برنامهي زبان فارسي و ايرانشناسي» مركز مطالعات عربي و اسلامي (خاور ميانه و آسياي مركزي ) دانشگاه ملي استراليا، كانبرا.
2،2) ترجمه
1384: بررسي ادبيات مانوي، با همکاري ابوالحسن تهامي، انتشارات بندهش، تهران. اين کتاب ترجمهاي است از:
Boyce, Mary, A Reader in Manichaean Middle-Persian and Parthian (Acta Iranica9), Bibliothèque Pahlavi, Téhéran- Liège. 1975
1386: فهرست واژگان ادبيات مانوي، با همکاري ابوالحسن تهامي، بندهش، تهران اين کتاب ترجمهاي است از:
Boyce, Mary, A Word-List in Manichaean Middle-Persian and Parthian, Bibliothèque Pahlavi (Acta Iranica9a), Téhéran- Liège1978.
طرحهاي پژوهشي
1371 تا 1400(بازنشستگی):
«تاريخ نهادها و تشکيلات ديني مانويان بر اساس متن هاي سغدي».
«زبانهای ايراني ميانه».
«بازيابي و بررسي مفاهيم و اصطلاحات زردشتي در متون مانوي»
«بررسي سنگ نبشته سه زبانه شاپور يکم در کعبه زردشت».
«ترجمۀ گزينۀ متون مانوي از زبانهاي فارسي ميانه و پارتي (پهلوي اشکاني) همراه با يادداشتهاي توضيحي و واژهنامه».
«فرهنگ افعال فارسي ميانه و پارتي(پهلوي اشكانيِ ) تُرفاني، همراه با شاهد مثال در جمله».
1364-1365. همکاري (قرارداد حق التحقيق) با گروه علوم اجتماعي مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي در زمينه ترجمۀ متون تاريخ اديان به زبان آلماني.
1367-1371. همکاري با طرح « برابرهاي فارسي فرهنگ علمي و فني مک گراهيل»،در زمينۀ معادليابي آلماني براي اصطلاحات انگليسي.
سخنرانیها
1382: معرفي طرح پژوهشي «بازيابي و بررسي مفاهيم و اصطلاحات زردشتي در متون مانوي»، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي».
1383: «دستاوردهاي علمي و فرهنگي بانو دکتر فاطمه سياح» ، انجمن مفاخر فرهنگي، تهران.
1384: «بررسي ساختار داستان جم، روايتي از اسطورهاي کهن»، نخستين همايش انجمن زبانشناسي، دانشگاه تهران.
1388: «سخني در بارۀ تدريس زبان و ادبيات فارسي در مجارستان»، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
1388: «معرفي کتاب گِلنبشتهها باروي تخت جمشيد»، تأليف دکتر عبدالمجيد ارفعي، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
1388: «دستاوردهاي علمي و فرهنگي بانو دکتر بدرالزمان قريب»، بنياد دايرۃ المعارف بزرگ اسلامي.
1389: معرفي طرح پژوهشي «بررسي سنگنبشتۀ شاپور در کعبۀ زردشت»، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
2017: “Manichaean Living Self reflected in Persian Mystical Poetry”, Centre for Religious Studies, Monash University, Melbourne, February 13-14.
2014: “An Introduction to Mani and Manichaeism” Iranian/ Persian Cultural Foundation in Canberra” April 24.
2012: “The long journey of a word from Avestan to modern Persian”, Fifth Annual International Conference on Literature, Languages & Linguistics, July 9-12, Athens, Greece.
2007 a: “Some astrological elements in the poetry of Simin Behbahani”, XXX. Deutscher Orientalistentag, Freiburg, September 24-28.
2007 b “Mythical Aspects in Simin Behbahani’s Poetry”, Sixth European Conference of Iranian Studies, Austrian Academy of Sciences, Vienna, September 19-22.
” 2004: “Reflection of Manichaean Mysticism in a Ghazal of Hafez”, 37th International Conference on Asian and North African Studies, Moscow.
سوابق آموزشی:
1369-1381. تدريس مستمر دروس «فارسي عمومي» (دورۀ کارشناسي)، « انگليسي عمومي و تخصصي پزشکي» (دورۀ کارشناسي ارشد) و « آلماني» (دورۀ کارشناسي ) در دانشگاههاي علوم پزشکي ايران، آزاد و تهران
1378تا1384. تدريس «آلماني» دوره کارشناسي ارشد رشتۀ فرهنگ و زبان هاي باستاني، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
1378- تا 1388. «مأموريت از سوي وزارت علوم، تحقيقات، و فناوري براي تدريس زبان و ادبيات فارسي در کرسي ايران شناسي دانشگاه اِئووش لوراند، بوداپست، مجارستان.
1382 تا 1387. تدريس « آشنايي با متون کهن صنايع دستي»، دورۀ کارشناسي ارشد رشته صنايع دستي ، دانشگاه الزّهرا.
1381 تا بازنشستگی. تدريس «متون مانوي به زبان پارتي (پهلوي اشکاني)»، دورۀ کارشناسي ارشد رشته فرهنگ و زبانهاي باستاني، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
1381 تا بازنشستگی. تدريس «متون مانوي به زبان فارسي ميانه»، دورۀ کارشناسي ارشد رشته فرهنگ و زبانهای باستاني، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
1392 تا 1395. تدريس زبان فارسي و ايران شناسي در دانشگاه ملي استراليا. (مأموريت از سوي وزارت علوم، تحقيقات، و فناوري)
عنوان دروس:
«زبان فارسي دورۀ مياني به غير فارسي زبانان» ( به دو روش جداگانۀ حضوري و آنلاين).
«زبات فارسي دورۀ پيشرفته به غير فارسي زبانان» ( به دو روش جداگانۀ حضوري و آنلاين).
«تاريخ هنر ايران» (از دروس رشتۀ مطالعات خاور ميانه- تدريس به زبان انگليسي ).
1400تدریس «فلسفه و عرفان مانوی در مقایسه با اسلام »، دورۀ دکتری ادیان ایران پیش از اسلام ، دانشگاه ادیان و مذاهب.
سوابق اجرائی، مدیریتی و نظارتی
1390 تا 1392. مدیر گروه فرهنگ و زبانهای باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
1381 تا بازنشستگی. « استاد مشاور» در چندين پايان نامهي کارشناسي ارشد رشته صنايع دستي دانشگاه الزّهرا.
1385 تا بازنشستگی. «داور» چندين مقاله در نشريات علمي و پژوهشي در دانشگاههاي کشور.
1381 تا بازنشستگی. همکاري با گروه تخصصي فرهنگ و زبانهاي باستاني پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي درطرح سؤالات آزمون ورودي دکتري پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
1382: عضو گروه داوري ششمين دورۀ انتخاب و معرفي پژوهشهاي فرهنگي سال در بخش بينالملل.
1387: عضو شوراي علمي همايش «پاسداري از زبان فارسي و گويشهاي ايراني»، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
1388: داوري بيست و هفتمين دورهي کتاب سال جمهوري اسلامي ايران.
1400: عضو کمیتۀ علمی همایش فرهنگ و زبانهای باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران: 4 و 5 بهمنماه.